“Yağlı güreşin olimpiyatı” olarak bilinen Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, geçmişin emanetini geleceğe taşımanın gururuyla 662’nci kez pehlivanları kardeşlik, centilmenlik ve yiğitlik düsturuyla buluşturacak. Kendine has ritüelleriyle ön plana çıkan Tarihi Kırkpınar Güreşleri, yüz yılların mirasını geleceğe taşımaya devam ediyor.
Türk güreşinin en büyük organizasyonu kabul edilen Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, 7 Temmuz Cuma günü başlayacak. Minik pehlivanların kol bağlamasıyla gelenek 662’nci kez tekrarlanacak.
Güreş ağasının seçileceği, çeşitli boylarda müsabakaların yapılacağı ve Türkiye’nin başpehlivanının belirleneceği Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri yine renkli görüntülere sahne olacak.
Kırkpınar’da başpehlivan, 9 Temmuz Pazar günü belirlenecek.
Efsanenin doğuşu
Tarihi Kırkpınar Güreşleri’nin, Rumeli’nin fethine giden 40 akıncıdan Ali ile Selim kardeşlerin, birbirleriyle saatlerce güreşip can vermeleri sonrası ortaya çıktığı kabul ediliyor.
Galibi belli olmayan bir güreşte can veren iki akıncıya vefa olarak 662 yıldır devam eden tarihi güreşlerin, bazıları değişime uğrasa da asırlardır gelenekleriyle geleceğe taşınan “olmazsa olmazları”, Kırkpınar’ı efsane yapmaya devam ediyor.
Diğer güreşlerden “yağlanma” ritüeliyle kendisini ayıran branş, Türk halkının dünya sporuna bir armağanı olarak gösteriliyor.
Kispetten başka vücutta tutacak yer bırakmaması nedeniyle pehlivanların yağ ile de mücadele ettiği güreşlerde en iyi olabilmek için, diğer güreş branşlarına göre çok daha fazla efor sarf edilmesi gerekiyor.
Güreş tarihçilerinden Ali Gümüş, Rumeli’deki ilk güreşlerde meydanın sivrisinekten geçilmemesi nedeniyle, yağın güreşle buluştuğu tezini ortaya atıyor.
Zeytinyağı sürülen vücuda sivrisineğin gelmemesi üzerine Rumeli’deki güreşlerde başlanan yağlanma, bir süre sonra branşın adına da kurallarına da etki ediyor.
[Fotoğraf: AA arşiv]
Yağlı güreş oyunları
Ayakta ve yerde yapılan güreşlerde oyunlar, “elense”, “tırpan”, “kaz kanadı”, “ayakta güreşi bağlama”, “budama”, “paça”, “kazık”, “kepçe”, “kemane”, “kolbastı”, “köstek”, “künde”, “boyunduruk”, “kurt kapanı”, “yanbaş”, “sarma” olarak sıralanıyor.
Yağlı güreş kurallarına göre, rakibi sırt üstü getirmek, rakibini kucaklayıp, ayağını yerden kesmiş vaziyette en az üç adım taşımak, rakibi pes ettirmek, rakibin ayağından kispetini çıkarmak ya da boydan boya kispetin yırtılması, galibiyet anlamına geliyor.
Güreşlerde hakeme, seyirciye, rakibe söz ya da işaretle hakaret etmek, rakiple tartışmak, güreşi sulandırmak, şike yapmak, güreş kurallarına uymamak, hakeme riayet etmemek de ceza gerektiriyor.
[Fotoğraf: AA arşiv]
Kırkpınar’a özel terimler
Kırkpınar’a özel bazı terimlerin anlamı şöyle:
Ağa: Eskiye nazaran şimdi sadece bir simge durumunda olsa da ağa, Kırkpınar’ın vazgeçilmez ögelerinin başında geliyor. Eskiden güreşleri düzenleyen, konukları ağırlayan, ödüller dağıtan ağanın pek çok görevi Edirne Belediyesi ve Türkiye Geleneksel Güreşler Federasyonu tarafından yapılıyor.
Başpehlivan: Kırkpınar’da baş güreşlerinde rakibini yenen pehlivan Türkiye başpehlivanı unvanını alıyor. Bu unvanı 3 kere üst üste alan başpehlivan, altın kemerin daimi sahibi oluyor.
Kispet: Manda ve dana derisinden yapılan pehlivan giysisine verilen addır. Beli sarması için bel kısmında kalın bir ip bulunan kispetin, paça kısmı da bir sicimle bağlanır. İyi bağlanmayan bir paça, rakip güreşçinin parmaklarını paçadan içeri sokup yenmesi anlamına gelir. Kispetler zembil adı verilen hasır çantalarla taşınır.
Peşrev: Pehlivanın rakibiyle güreşe tutuşmadan önce yaptığı egzersizlerin bütünüdür. Belirli bir ritüeli bulunan peşrev, pehlivanı seyreden izleyiciyi coşturarak, güreşçiye moral de yükler. Hakem heyeti önünde toplanan pehlivanlar, cazgırın tanıtımıyla peşreve başlar. Üç ileri, üç geri gidişten sonra yere sol diz ile çökülür. Önce sağ el yere, dize, dudağa ve alına vurulur. Bu şekilde çayırda gidiş geliş yapılır. Bu sırada karşılaşılan rakibin paçaları yoklanır, sırtı sıvazlanır, enseler bağlanır, el tutuşulur.
Yağlanma: Güreşte, her iki pehlivan da müsabaka öncesi yağlanır. Yağ sürülen vücut kolay kavranamaz. Pehlivanlar, omuzlarına, göğüslerine, kol ve kispetlerine yağ sürer.
Cazgır: “Salavatçı” da denilen cazgır, hakem heyetinin eşleştirdiği pehlivanların adlarını, memleketlerini uygun manilerle söyleyip, pehlivanları güreşe dua ile davet eder.
Davul ve zurna: Güreşlerin olmazsa olmaz ögelerindendir. Çaldıkları ezgilerle pehlivanları ve seyirciyi coştururken, kimi zaman da güreşteki temponun düştüğünü, vuruşlarıyla pehlivanlara aktarırlar.
Kırmızı dipli mum: Kırkpınar’ın davet simgesidir.
[Fotoğraf: AA]
Edirne Belediye Başkanı Gürkan: Puanlama sistemiyle ilgili ciddi değişiklikler olacak
Edirne Belediye Başkanı Recep Gürkan, tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nde format değişikliğiyle önümüzdeki yıldan itibaren seyir zevki daha yüksek müsabakaların gerçekleşeceğini belirtti.
Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nde görev yapacak Kırkpınar davul zurna ekibi tarafından Selimiye Meydanı’ndaki tarihi belediye binası girişinde karşılanan Gürkan, ekip şeflerine bahşiş verdi, güreşlerin hayırlı olmasını diledi.
Gürkan, 662. Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri için hazırlıkların tamamlandığını söyledi.
Kırkpınar’ın Türk milletinin yaşattığı en eski geleneklerden biri olduğunu belirten Gürkan, 2010 yılından bu yana UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Listesi’nde yer alan Kırkpınar’ı düzenlemenin gururunu yaşadıklarını ifade etti.
Gürkan, bu yılki Kırkpınar’ın Cumhuriyet’in 100. yılı olması dolayısıyla ayrı bir öneme sahip olduğunu söyledi.
“Bu yıl ilelebet payidar olacak olan Cumhuriyeti’mizin 100. yılında, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, silah arkadaşları ve bu toprakları bize vatan olarak armağan eden tüm şehitlerimize yakışır, Cumhuriyet’in 100. yılına yakışır bir Kırkpınar’ı gerçekleştireceğiz.”
[Fotoğraf: AA]
Gelecek yıl farklı format
Gürkan, Kırkpınar’da bu yıl alışılagelmiş güreş formatının son kez uygulanacağını dile getirdi.
Gürkan, önümüzdeki yıldan itibaren daha nitelikli, kaliteli, seyir zevki yüksek ve gelenekselliğine daha yakın kıran kırana bir Kırkpınar izleneceğini ifade etti.
“Türkiye Geleneksel Güreşler Federasyonu bizim çağrılarımıza kayıtsız kalmadı. Güreş camiası kayıtsız kalmadı. Kırkpınar Ağamız Seyfettin Selim kayıtsız kalmadı. Türkiye’deki yağlı güreşlerde bu yıl başlayan lig düzenlemesiyle Kırkpınar’a kimlerin katılabileceği, kimlerin bu puanı hak ettiği yıl sonunda güreşler bittiğinde listelenecek ve önümüzdeki yıl Kırkpınar’da başpehlivanlık hariç diğer 13 boyda en yüksek puan alan 64’er pehlivan, baş pehlivanlık boyunda da 32 pehlivan katılacak. Bu da bize zaman açısından, temaşa zevki, seyir zevki yüksek daha güzel güreşler izlememize fırsat tanıyacak. Seyirciye aynı şekilde. Puanlama sistemiyle ilgili ciddi değişiklikler olacak. Böylece Kırkpınar’ın tarihi zevki, tarihi misyonu gelecek yüzyıllara daha sağlam bir şekilde taşınmış olacak.”
Rekor bekleniyor
Gürkan, bu yıl format değişikliği öncesi Kırkpınar’a rekor düzeyde pehlivanın katılabileceğini belirtti. Gürkan, Türkiye’de yaklaşık 3 bin civarında yağlı güreş yapan pehlivan olduğunu söyledi.
“Bu sayı biraz daha artabilir. Bir taraftan baktığınızda işte katılımcı rekoru kırıyorsunuz güzel ama cuma sabah 08.30’da güreşleri başlatmak zorunda kalıyoruz. Güreşlerde biliyorsunuz yarım saat sonra puanlamaya geçmek zorunda kalıyoruz. Bu da gitgide güreşin o kıran kırana özelliğinin kaybolmasına sebep oluyor. Bu yıl belki bir patlama yaşanabilir. Bu puanlamaya geçmeden, ‘hadi biz de dualı çayıra çıkalım’ diyenler olabilir. Ama önümüzdeki yıldan itibaren her şey bizim istediğimiz gibi yoluna girecek, rotasına girecek ve bundan sonra daha kaliteli güreşler izleyeceğiz.”
Neden daha fazla ödül verilmiyor?
Gürkan, Kırkpınar başpehlivanına bu yıl 1 milyon lira ödül verileceğini belirtti. Gürkan, kendisine, başpehlivana neden daha çok ödül vermedikleri yönünde şikayetler geldiğini ifade etti.
“Kırkpınar’ın maddi olarak tüm yükü öteden beri Edirne Belediyesinin üzerinde. Bugüne kadar Edirne Belediyesine bir kez Sayın Mehmet Müezzinoğlu’nun bakanlığı döneminde bir maddi katkı yapıldı, cüzi bir maddi katkı. Biz tabi o kadar çok yerlere para ödüyoruz ki gerçekten pehlivanlara verecek özellikle başpehlivana verecek bir ödül bulamıyorduk. Ben bu yıl yeni sisteme geçilecek olmasının da teşvikiyle biraz da örnek olsun diye, model olsun diye Balıkesir’de yapılan toplantıda ‘başpehlivana bir milyon lira ödül verelim’ dedik. Başpehlivana bu yıl bir milyon lira ödül vereceğiz. Bunun 500 bin lirasını Edirne Belediyesi verecek, 500 bin lirasını da Kırkpınar ağası verecek.”
Kaynak : TRT SPOR
