Karabağ’da bölücülüğe son verildi. Azerbaycan, 30 yıl sonra Karabağ’ın tamamı üzerindeki egemenliğini yeniden sağladı. Karabağ’daki Ermeni cemaatinin temsilcileriyle ilk toplantı Azerbaycan’ın Yevlah şehrinde gerçekleştirildi. Çeşitli sorunların çözülmesi gerekiyor. Karabağ’da Azerbaycan’ın para birimi manat kullanılmalıdır. Azerbaycan pasaportları Karabağ Ermenilerine dağıtılacak. Azerbaycan içinden Hankendi’ye doğalgaz boru hattı yapılmalı, elektrik ve internet Bakü’den sağlanmalıdır. Ermenistan, Azerbaycan topraklarını işgal ettiği 30 yıl boyunca Karabağ’a yasadışı gaz boru hattı inşa etti. Ermenistan, Rusya’dan aldığı gazın bir kısmını bu boru hattıyla Karabağ’a taşıyordu. Azerbaycan’ın hedefi bellidir: 1. Ermeni ayrılıkçılar silahlarını teslim etmelidir; 2. Ayrılıkçılar “parlamento”yu ve “hükümet”i terk etmelidir; 3. Karabağ’da Azerbaycan kanunları geçerli olmalıdır.
Görüşmelerde Ermeni ayrılıkçılara yönelik af konusu da ele alındı. Af mümkündür. Ancak Azerbaycan vatandaşlarına karşı katliam yapanlar af olmayacak. Örneğin Karabağ ayrılıkçılarının eski lideri Araik Arutunyan, Azerbaycan’ın Gence kentine roket atılması emrini verdi. Gence’de roket atışları sonucu siviller öldürüldü. Araik Arutunyan’a af uygulanamaz. Moskova’da yaşayan Ermeni işadamı Ruben Vardanyan, bir yıl önce Hankendi’ye taşındı. Karabağ’da Azerbaycan’a karşı açıklamalarda bulundu. Azerbaycan kendisine ceza davası açmasa da Vardanyan Karabağ’ı terk etmek zorunda kalacak.
Buna rağmen Ermeni radikaller ve onları destekleyen yabancı merkezler, Bakü ve Karabağ’ın Ermeni toplumuyla yaptığı anlaşmaları engellemeye çalışacak. Ateşkesin ardından Rus askeri birliğine ateş açıldı. 8 Rus askeri öldürüldü. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile telefonda görüşerek olaydan dolayı özür diledi. Bu Kasım 2020’de gerçekleşti. Azerbaycan ordusu Şuşa şehrini kurtardıktan sonra Hankendi’ye girmek zorunda kaldı. Ancak Nahçıvan semalarında yanlışlıkla bir Rus helikopteri düşürüldü. Ayrıca Azerbaycan topraklarına Rus füzesi fırlatıldı. Rusya, Azerbaycan’a baskı yaptı ve Azerbaycan’ın Karabağ’ın tamamını kontrol altına alma operasyonu durduruldu. Rusya’daki bazı siyasi merkezler Azerbaycan’ın Karabağ’ın tamamı üzerindeki kontrolünden memnun değil. Rus askeri birliği Azerbaycan ordusunun Karabağ’daki operasyonunu engellemedi. Ancak Moskova’daki siyasi merkezler önümüzdeki aşamalarda Azerbaycan’a engel teşkil edebilir. Azerbaycan, Rus barışı koruma birliğini Karabağ’dan çektikten sonra bu ülkenin Azerbaycan üzerindeki etkisi azalacaktır.
Ermenistan’ın Karabağ’ı kaybetmesi Erivan’ın Kremlin’le ilişkilerini daha da gerecektir. Ermenistan’da “Rus askeri üssünü kaldırmalıyız”, “Rusya yerine İran’dan gaz alalım”, “Ermenistan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nden ayrılmalı” gibi sloganlar duyulacak. Bu aynı zamanda Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın çıkarlarına da uygundur. Ancak Ermenistan’ın Rusya’dan ayrılması acı verici olacaktır. Kremlin, Ermenistan’ı cezalandırmanın yollarını arayacaktır çünkü Rusya, Güney Kafkasya’daki son karakolunu da terk etmek istemeyecektir. Batı ile Rusya arasında Ermenistan için güç mücadelesi yoğunlaşacak. Rusya’nın Güney Kafkasya’daki nüfuzunun azalması Azerbaycan’ın da çıkarınadır. Rusya’nın nüfuz araçları azalırsa bölgesel işbirliği için yeni fırsatlar ortaya çıkacaktır.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev 20 Eylül’de televizyonda halka seslendi. Konuşmasında birçok konuya değindi. İlham Aliyev ilk olarak Karabağ’ın Azerbaycan’a entegrasyonunun hızlandırılacağını söyledi. Azerbaycan yasalarına göre yaşamak istemeyen Karabağ Ermenileri Ermenistan’a taşınacak. Azerbaycan yasalarına göre yaşamak isteyen Ermeniler Karabağ’da yaşamaya devam edecek ve sosyal sorunları çözülecektir. İkinci olarak İlham Aliyev, Nikol Paşinyan’dan memnun olduğunu söyledi. Paşinyan, Azerbaycan ordusunun Karabağ’daki operasyonuna müdahale etmek istemedi. Çünkü engellemek isteseydi savaş Ermenistan topraklarına taşınırdı. Paşinyan bunu anladığı için Azerbaycan’ın taarruz operasyonuna seyirci kaldı. Dolayısıyla İlham Aliyev, Nikol Paşinyan’ın bu adımını olumlu değerlendirdi.
Azerbaycan’ın Karabağ’ın tamamının kontrolünü ele geçirmesinin ardından Ermenistan’la barış anlaşması imzalanma ihtimali arttı. Nikol Paşinyan, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanıyan bir anlaşma imzalayabilir. Bundan sonra iki ülke arasındaki ilişkiler normalleşmeye başlayacak ve diğer sorunlar çözülecek. Azerbaycan ile Ermenistan arasında sağlanacak barış, “Güney Kafkasya Evi”nin oluşmasına zemin hazırlayacaktır. “Güney Kafkasya Evi” her 3 ülkenin (Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan) çıkarlarını karşılamaktadır.
