Bu gün size bizim hala pek farkında olmadığımız ancak düşmanlarımızın ve rakiplerimizin çok farkında oldukları muazzam bir zenginlik kaynağından, gaz hidratlardan bahsedeceğim.
Bu gün Karadeniz’de bulunan gaz hidrat rezervlerinin Türkiye’nin yaklaşık olarak 272 yıllık doğal gaz ihtiyacını karşılayabileceği, Doğu Akdeniz’de ise bunun 2 katı rezerv olduğu düşünülmektedir. Yani Türkiye’nin en az 544 yıllık doğal gaz ihtiyacını karşılayacak bir gaz hidrat yatağının Mavi Vatan’ın Doğu Akdeniz parçasında bulunduğundan söz ediliyor.
Adalar Denizi’nde ise Bern Mutabakatı gereğince karasuları ötesinde kaynak araştırması yapılamadığından elimizde bir veri yok.
Dolayısıyla Karadeniz ve Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin 816 yıllık doğal gaz ihtiyacını karşılayabilecek gaz hidrat yataklarının mevcut olduğunu söylemek mümkündür.
ŞİMDİ ANLADINIZ MI TÜRKİYE’NİN ELİNDEN NEDEN DENİZLERİ VE ÖZELLİKLE DOĞU AKDENİZ ALINMAK İSTENİYOR
Türkiye bu denizlere sahip olursa, kaynaklara sahip olur, kaynaklara sahip olunca da Türkiye’yi kimse tutamaz!
Enerji sorununu halletmiş ve hatta enerji ihracatçısı bir Türkiye artık küresel bir aktör olur!
Bu veriler ABD’nin Jeoloji Araştırmaları Kurumunun ortaya koyduğu verilerle de uyumludur. Bu verileri 2009 yılında yazmaya başladığım ve 2011’de bilimsel makale olarak yayımlanan “Doğu Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasında Libya’nın Rolü ve Etkisi” başlıklı makalemde ve 2019 yılında yayımlanan “Libya Türkiye’nin Denizden Komşusudur” isimli kitabımda da yazmıştım. Hatta Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA), Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve bazı bilim adamlarımızın hazırlamış olduğu Karadeniz ve Doğu Akdeniz’de gaz hidrat yataklarını gösterir aşağıdaki haritayı makaleme ve kitabıma koymuştum.
Bu verilere göre Mavi Vatanımızın Doğu Akdeniz parçasında Türkiye’nin 572 yıllık doğal gaz ihtiyacını karşılayacak gaz hidrat yatakları olduğunu belirtmiştim.
O zamanlar Türkiye’de bu konunun uzmanı birkaç kişi dışında ne gaz hidratlar hakkında, ne nasıl bir zenginlik kaynağı olduğu ve ne de çevremizde nerede bulundukları konusunda bilgiye sahip olan yoktu.
Mavi Vatanımızın Doğu Akdeniz parçasında Türkiye’nin 572 yıllık doğal gaz ihtiyacını karşılayacak gaz hidrat yatakları olduğunu 2009’da yazmaya ve söylemeye başladığımdan itibaren uzun yıllar beni saçmalamakla itham edenler olmuştu.
Ama geldiğimiz noktada tüm bunların bilimsel araştırmalar sonucunda elde edilen veriler ve hesaplamalara dayandığı görüldü..
Hatta Karadeniz’de bugünlerde hizmete sunulan doğal gazın da daha önce tespit edilmiş gaz hidrat yatakları üzerinden bulunup çıkartılmış olması da tüm bu verileri teyit etmektedir.
Üstelik Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve İsrail’in halen doğal gaz çıkardığı alanların da gaz hidrat yatakları üzerinde olduğu yukarıdaki haritadan görülmektedir.
Karadeniz‘deki Sakarya Gaz Sahası’nda 2020’de doğal gaz keşfedildiğinde bunu “balon” ya da “hurafe” olarak niteleyenlere kızmış ve “bunun daha yumağın ucu olduğunu” gaz hidrat yatağı verilerine dayanarak söylemiştim.
Üstelik gaz hidratlar hem kendisi bir enerji kaynağı olduğu gibi hem de doğal gaz ve petrol yataklarının habercisi ve hatta üreticisidir.
Bununla da yetinmeyerek o zaman Başkanı olduğum Bahçeşehir Üniversitesi Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi (BAU DEGS) vasıtasıyla BAU Mühendislik Fakültesine gaz hidratlar ve çevre denizlerimizde varlığı konusunda bir çalışma rica etmiştik.
Sağ olsunlar bu çalışmayı bu konularda çalışan üniversiteler, kurumlar ve bilim insanlarının çalışmalarından istifade ederek yaptılar ve biz de 2020’de BAU DEGS sosyal medya hesaplarında yayımlamıştık.
Gaz Hidratlar konusunda BAU Mühendislik Fakültesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü tarafından o tarihte hazırlanan bilgi notunu soru ve cevaplar halinde sizinle paylaşmak istiyorum.
Gaz hidrat nedir?
Gaz hidratlar, ağırlıklı olarak metanın (doğal gazın) etrafının su molekülleri tarafından bir kafes biçiminde sarmaladığı buza benzeyen kristal katılardır. En yaygın hidrat oluşturan gaz metandır.
Metan hidrat yüksek basınç ve düşük sıcaklıkta metan gazının bir nevi buz içine hapsedilmiş halidir.
Hapsedilen metan gazı yeryüzünün derinliklerinde bulunan metan stoklarının veya deniz diplerinde oluşan tortullar ile beslenen bakterilerin çıkardıkları gazdır. Okyanus tabanının altındaki çökeltilerde ve karada permafrost altında bulunurlar.
Katı haldeki 1 m3 gaz hidrat gaz haline geçtiği zaman 164 m3 doğal gaz elde edilebilir.
- Gaz hidrat nasıl çıkarılır?
Gaz hidratın nasıl çıkartılıp bir enerji kaynağı olarak üretiminin yapılması üzerinde uzun yıllardır çalışmalar yapılmaktadır.
Metan gazının hidrat rezervlerinden nasıl üretileceği çeşitli yöntemler önerilmekte ve denenmektedir, yani net olarak belirlenmiş bir temel yöntem yoktur.
Önerilen yollardan biri hidrat rezervinin altında yer alan doğalgaz rezervine bir sondaj kuyusu açmaktır. Rezervuardan gaz alındıkça üstte kalan hidratın bir kısmı bozulacak ve daha fazla metan gazı ortama salınmış olacaktır.
Ayrıca doğrudan hidrat tabakasına açılacak bir sondaj kuyusu da basınç düşmesine neden olacağından bu yöntemle de metan elde edilebilmektedir.
Bunlardan başka eğer iki kuyu açılması tercih edilir ise, birinci kuyudan buhar, sıcak su veya antifiriz malzeme gönderilerek hidrat tabakasının erimesi ve metan gazının da ikinci kuyudan alınması mümkün olabilir.
En çok işe yarayacağı düşünülen yöntemlerden biri de basınçsızlaştırma, yani hidrat kaynaklarının üzerindeki basıncı azaltarak metan gazı elde etmektir.
Diğer bir yöntem ise gaz etrafındaki su molekülleri kafesini kırmak için karbondioksit enjekte edilmesidir.
Halen bu tekniklerle dünyada gaz hidratlar çıkarılmaya başlanmıştır. Darısı bize inşallah!
- Gaz hidratın önemi nedir?
Gaz hidratların önemli avantajları bulunmaktadır. Doğada buz halinde bulunan bu maddenin, çok önemli bir yakıt olma potansiyeli vardır.
İçerdiği gazın hacmi, metan hidrat kristallerinin başlıca fosil yakıt türleri arasına girmesine sebep olacaktır.
Metan zengini olan bu bileşik, iklim değişikliği karşısında da önemli bir çözüm olabilir. Çünkü doğal gaz kömür ve petrole göre çok daha temiz ve karbondioksit salımı daha az olan bir enerji kaynağıdır.
Dolayısıyla bu gaz hidratın enerji kaynağı olarak kullanılmasıyla daha az karbon salımı olacak ve küresel ısınma büyük oranda yavaşlatılmış olacaktır.
Tüm bu etkilerinin yanında doğada bir çok canlı için yaşam ortamı oluşturmaktadır.
- Türkiye’nin gaz hidrat potansiyeli nedir?
Karadeniz bölgesinin derin deniz yataklarında gaz hidrat rezervleri 71,8 trilyon m3 olarak öngörülmüştür.
Fakat yapılan araştırmalarda çıkartılabilecek miktarın ise 13,6 trilyon m3’ünün gaz olarak kullanılabileceği öngörülmektedir.
Bu hidratların ne kadarının üretilebilir olduğu ve teknolojik/jeolojik sebeplerden efektif olarak üretilebileceği henüz net tahmin edilememektedir.
Doğal gaz ile denklik miktarına bakacak olursak Karadeniz’de bulunan rezervlerin Türkiye’nin yaklaşık olarak 272 yıllık gaz ihtiyacını karşılayabileceği sonucu çıkartılabilir.
Doğu Akdeniz’de ise bunun asgari 2 katı yani 544 yıllık doğal gaz ihtiyacımızı karşılayacak rezerv olduğu düşünülmektedir.
- Gaz hidratın Türkiye için ekonomik değeri nedir?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Karadeniz ve Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin 816 yıllık doğal gaz ihtiyacını karşılayabilecek gaz hidrat rezervleri vardır.
Türkiye doğal gazda %99, petrolde %94, kömürde ise %97 dışa bağımlı olduğu için bu bulunan miktar hem dışa bağımlılığımızı azaltacak, hem ihracat için dışarı giden ekonomik kaynaklarımızı koruyacak, hem de kömür ve petrol gibi kirletici enerji kaynakları yerine doğal gaz kullanmamız sera gazı emisyonlarımızı azaltarak bizi iklim değişikliği konusunda öncü çözüm ülkelerinden biri yapacaktır.
- Gaz hidratın Türkiye için iklim değişikliği açısından önemi nedir?
1 GJ enerji vermek için doğal gaz yaklaşık 56 kg CO2 salarken bu miktar petrol için yaklaşık 73 ve kömür için de ortalama 100’dür. 5 sene boyunca kömür ve petrol yerine sadece doğal gaz kullanılması halinde CO2 emisyonlarında büyük bir azalma olacaktır.
2018 senesinde ülkemizde kömürden kaynaklı 151,45 milyon ton ve petrolden kaynaklı 116 milyon ton CO2 emisyonunun doğalgaz kullanımı ile nasıl azalabileceğini ortalama olarak hesaplayabiliriz.
2018 verileriyle yaptığımız bu hesaplama 5 sene kömür ve petrol yerine doğal gaz kullanmanın ülkemizin CO2 emisyonunu tahmini olarak toplam 510 milyon ton azaltabileceği görülebilir.
GELECEK NESİLLER BİZİ HAYIRLA ANSIN İSTİYORSAK DENİZLERİMİZE SAHİP ÇIKALIM!
İşte çok yakın zamanda çıkarılabilir hale gelecek olan gaz hidratların durumu bu. Yani gaz hidratlar gelecek nesillerimiz için zenginlik, refah ve güç kaynağıdır.
Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin yaptığı çalışmalara göre denizlerimizin altında
- Petrol
- Doğal gaz
- Gaz (metan) hidrat
- Uranyum
- Manyetit ve ilmenit rezerv potansiyeli bulunmaktadır.
Ancak biz şu ana kadar sadece doğal gaz çıkartmayı başardık. İnşallah diğer değerli kaynakları da bizim nesil ya da gelecek nesiller çıkarır!
Denizlerde yapılan mücadele su kütleleri için yapılan bir mücadele değildir. Zenginlik, refah ve güç mücadelesidir.
Bu mücadeleden günlük siyasi hesaplar uğruna kaçınır ve denizlerimizi başkalarına kaptırırsak şundan emin olun ki gelecek nesiller bizi asla affetmez ve hayırla da anmaz.
Ancak atalarımızın bize bu güzel vatanı bırakırken canlarını vermekten kaçınmadan yaptıkları mücadeleyi hatırlayıp örnek alırsak ve denizlerimize sahip çıkarsak, o zaman zenginlik, refah ve güce sahip olacak gelecek nesiller bizi hayırla, minnetle ve şükranla yad edecektir.
O zaman da ruhumuza bir Fatiha okusalar bize yeter!
Kaynaklar
- Gaz Hidrat. Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Yayını: http://web.deu.edu.tr/seislab/tr_gazhidrat.html
- Doğal gazda yaklaşan üçüncü devrim: Yanan buz. Petrol Ofisi Petrotürk: http://petroturk.com/makale/dogal-gazda-yaklasan-ucuncu-devrim-yanan-buz
- Füsun Yiğit Faridfathi. Geleceğin Alternatif Enerji Kaynağı – Gaz Hidratlar: https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/kutuphane/ekonomi-bultenleri/2012_13/MTA_EkonomiBulteni_13_9-fusunyigit.pdf
- Şükrü Merey. Analysis of the Black Sea Gas Hydrates: http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12620882/index.pdf
- EPDK Doğal Gaz Piyasası 2019 Yıllık Sektör Raporu: https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-94/yillik-sektor-raporu
- Gómez, Darío R., John D. Watterson, Branca B. Americano, Chia Ha, Gregg Marland, Emmanuel Matsika, L. N. Namayanga, B. Osman-Elasha, JD Kalenga Saka, and K. Treanton. “IPCC guidelines for national greenhouse gas inventories.” Institute for Global Environmental Strategies, Kamiyamaguchi Hayama, Japan(2006).
- Union of Concerned Scientists. Each Country’s Share of CO2 Emissions: https://www.ucsusa.org/resources/each-countrys-share-co2-emissions
- TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu. Türkiye Enerji Görünümü 2019 Raporu: https://enerji.mmo.org.tr/wp-content/uploads/2019/04/MMO-TEG-2019-Sunumu-Mart-2019.pdf
