Bakteriyel bir solunum yolu enfeksiyonu olan boğmaca (tıbbi adıyla pertussis), özellikle bebekler ve küçük çocuklar için hayati risk taşıyor. Şiddetli öksürük nöbetleriyle kendini gösteren hastalık, solunum durması, zatürre ve nöbet gibi ciddi komplikasyonlara yol açabiliyor.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre her yıl dünya genelinde 5 yaş altı çocuklarda yaklaşık 24 milyon boğmaca vakası ve 160 binden fazla ölüm gerçekleşiyor.
COVID-19 sonrası hızlı yükseliş
2020-2022 döneminde pandemiye bağlı kapanmalar, maske kullanımı ve sosyal mesafe önlemleri sayesinde boğmaca vakaları oldukça düşük seviyelere gerilemişti. Ancak son iki yılda bu eğilim tersine döndü. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 2024’te 35 binden fazla vaka bildirdi. Bu sayı, pandemi öncesi 2019’daki vakaların neredeyse iki katı.
2024 Ekim ile 2025 Nisan ayları arasında ABD’de iki bebek, bir çocuk ve bir yetişkin boğmaca nedeniyle hayatını kaybetti.
Aşılama oranlarında düşüş dikkat çekiyor
Boğmaca, 1914’ten bu yana güvenli ve etkili bir aşı ile önlenebilen bir hastalık. Ancak ABD’de anaokulu çağındaki çocuklarda boğmaca aşısı oranı 2019-2020 döneminde yüzde 95 iken, bu oran 2023-2024 döneminde yüzde 92’ye düştü. Ergenlerdeki hatırlatma dozu oranları ise daha da düşük.
Uzmanlara göre 1990’larda tam hücreli aşılardan, daha az yan etkiye sahip ancak daha kısa süreli koruma sağlayan hücresiz aşılara geçiş de bağışıklık süresinin kısalmasına yol açtı. Tam hücreli aşının sağladığı bağışıklık 10-12 yıl sürebilirken, hücresiz aşıda bu süre 3-5 yıl olarak belirtiliyor.
Kimler risk altında, nasıl korunmalı?
Boğmaca, aşılanmamış kişilere bulaştığında yüzde 80 oranında enfeksiyon riski taşıyor. Özellikle 6 haftalıktan küçük bebekler aşılanamadığı için en yüksek risk grubunda yer alıyor. Uzmanlar, gebelik döneminde yapılan aşıyla annenin bağışıklığının bebeğe geçebileceğini ve doğumdan itibaren koruma sağlayabileceğini belirtiyor.
CDC, çocuklara 2, 4, 6, 15 ay ve 4 yaşlarında olmak üzere toplam 5 doz boğmaca aşısı yapılmasını öneriyor. Ergenlikte 11-12 yaşlarında bir hatırlatma dozu, yetişkinlikte ise en az bir ek doz tavsiye ediliyor. 65 yaş üstü yetişkinler, bebeklerle temas edecek kişiler, ebeveynler ve bakım verenler de hatırlatma dozlarını yaptırmalı.
Aşı güvenli ve etkili
Aşının güvenliği, 80 yılı aşkın süredir yapılan çalışmalarla kanıtlanmış durumda. Aşı sonrası hafif ateş, kızarıklık ve şişlik gibi yan etkiler görülebilirken, ciddi yan etkiler yüzde 1’in altında kalıyor.
Tüm dozlarını tamamlayan çocukların yüzde 98’i ilk yıl içinde boğmacaya karşı korunuyor. Beş yıl sonra bu oran yüzde 65’e düşse de, ergenlik ve gebelik dönemindeki hatırlatma dozları, hastaneye yatışları yüzde 90 oranında önleyebiliyor.
Sağlık uzmanları, aşı takvimini tamamlamanın ve düzenli hatırlatma dozları almanın hem bireyleri hem de toplumu korumada büyük önem taşıdığını vurguluyor.
