Hakemlik günden güne kötü gidiyor

Milyonları peşinden sürükleyen ve milyar dolarların döndü futbolda bitmeyen sorun hakem hataları. VAR (Video Yardımcı Hakem Sistemi) ve Yarı Ofsayt Sistemi gibi teknolojilerin de kullanılmaya başlandığı futbolda hakem hataları ise artarak devam ediyor.

Teknoloji yardımıyla hakem hatalarının en aza indirgenmesi hedeflense de maçların ardından spor kamuoyu, oyundan ziyade hakem kararlarını tartışmayı sürdürüyor.

Verilen-verilmeyen penaltılar, sarı-kırmızı kartlar, fauller ve penaltılar… Ülkemizde en başta “büyük kulüpler”in maçlarındaki hakem hataları saatlerce, günlerce konuşuluyor.

Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) hataları azaltmak için en kolay çözüm olarak Merkez Hakem Kurullarını (MHK) değiştirmekte buluyor. Buna rağmen Süper Lig başta olmak üzere alt liglerdeki hakem tartışmaları, spor programları başta olmak üzere yazılı ve sosyal medyada tartışılıyor.

Peki, Türk hakemliğinin sorunları nasıl çözülür? Hatalar, kasıtlı mı bilgisi eksikliğinden mi yoksa başka nedenler mi var? TRT Haber olarak bu sorularımızı, deneyimli eski hakem Bünyamin Gezer’e ilettik içtenlikle yanıtladı.

“Hakemlik günden güne kötü gidiyor”

Bünyamin Gezer, hakemliğin her geçen gün kötüye gittiğini belirterek, MHK içerisindeki “bölgeciliğin” hakemliği olumsuz etkilediğini söyledi.

“Net hakemlik günden güne kötü gidiyor. Çünkü hakemler yeterli seviyede alt liglerde maç alamadan üste çıkıyor. 3. Ligde, 2. Ligde maç sayıları azaldı. Bal ligi, üçüncü lig, ikinci lig buralardan çıkan hakemler çok tecrübe kazanmadan Süper Lig’e çıkıyorlar bu birincisi. İkincisi çıkarken de iyi seçimler yapılmıyor. Türk hakemliğinde son yıllarda marka hakemler gelmiyor. Türk hakemliğinin en büyük sorunlarından birisi bölgecilik. Merkez Hakem Kurulu üyeleri genelde hep belli bölgeden; İstanbul, Ankara, İzmir ve Trabzon buralardan mutlaka ve mutlaka gelen üyeler oluyor. Bu üyeler hakem camiasının içinde oldukları için kendi bölgeleri, illerinden kendilerine yakın isimleri ön plana çıkartarak bunların yükselmesi için mücadele ediyorlar. Bu mücadele sonunda gerek Anadolu’nun çeşitli illerinden gerekse o bağlı bulunduğu bölgeden yetenekli hakemlerin çıkması zorlaşıyor çıkamıyor. İyi bir seçim yok.”

“Eğitim maalesef kötü”

MHK tarafından verilen hakem eğitimlerinin “kötü” olduğuna dikkat çeken Gezer, Türk hakemliğinin Avrupalı hakemlere emanet edilmesini de doğru bulmuyor.

“Yani bugün futbolda Kerem Aktürkoğlu örneği gibi Erzincanspor’dan Galatasaray’a gelebiliyor. Ama biz bunu Anadolu’da herhangi bir hakemde yakalamamız mümkün değil çünkü izlenmiyorlar. Öncelikle iyi bir takibin yapılması gerekir. Süper Lig’e gelene kadar çok yetenekli hakemlerin seçilip oraya doğru tırmanması lazım. Bu yapılmıyor. Eğitim maalesef kötü. Avrupai eğitim yapıyoruz diye Avrupa ile entegre olmaya asla karşı çıkmıyorum. Tamamen Avrupalı eski hakemlere, Türk hakemliğini emanet etmeyi de hatalı buluyorum. Çünkü onlarda yeterli sayıda Türkiye’de maç izleyip, yeterli sayıda maçla ilgili pozisyonları, hakemlerin hangi konuda eksik olduklarını tam manasıyla çözemiyorlar.”

Hakemliğin kalitesi nasıl yükselir?

Eğitimlerde gösterilen maç görüntülerinin doğru seçilmediğini söyleyen Gezer, yabancı eğitmenlerin sorgulanması gerektiğini ifade etti.

“VAR eğitimleri yetersiz. Çünkü VAR’da eğitim veren hakemlerde yıllarca VAR hakemliği yapmadılar. Yani bugün Pawel Gil (TFF VAR Eğitim Danışmanı), kaç maça çıktı? Pawel’ın hakemlik geçmişi ne kadar yüksek olursa olsun eğitimciliği nedir? Bu sorgulanmıyor. Hugh Dallas (TFF Hakem Eğitimi Danışmanı), marka bir isim. Ama bunun eğitimciliği ne kadar? Biz sert bir Akdeniz futbol ülkesiyiz. Ama bize eğitimci getiriyorsunuz Hollanda’dan, Galler’den. Buralarda futbol yumuşak. Neden İtalyan, İspanyol eski marka isimlerden birini getirmiyorsunuz? Neden bu isimlerin eğitimcilikleri araştırılmıyor? Yıllarca yabancılara verildi Türkiye’nin içerisinde eğitim verebilecek marka isimler, hakemlere gösterilmiyor. Eğitimlerde gösterilen maç görüntüleri doğru seçilmiyor. Hakemlere doğru bir şekilde anlatılmıyor.”

“Türk futbolu için net kararlar alabilirsiniz”

Eski hakem, Türk futbol için “net kararlar”ın alınması gerektiğine dikkat çekti.

“Türk futboluna faydalı olabilecek başka net kararlar alabilirsiniz. Oyunu nasıl oynatabiliriz. Kartları nasıl az çıkartabiliriz. Daha çok spesifik karaları nasıl doğru verebiliriz? Hangi pozisyonlarda VAR’ın hakemin göremediği anlarda devreye girmesini sağalabiliriz. Hangi pozisyonlarda VAR’ın devreye girmeyip hakemi karaları daha doğru neticelendirebiliriz. Bunların çalışması yapılması lazım.”

MHK’nın yapılandırılması değiştirilmesi: “Üçüncü MHK’de gidiyor”

Gezer, TFF Başkanı Mehmet Büyükekşi dönemindeki üçüncü MHK’nin de gitmek üzer olduğunu söyledi.

“Almanya’da bir şirket hem kulüpler birliği hem de federasyon tarafından anlaşılıyor. Eski hakemlerden kulüplerden tavsiye ettiği hakemlerden oluşan bir yapı. Şu çok önemli Sayın Mehmet Büyükekşi, Merkez Hakem Kurulu Başkanlığı yapıyor. Sayın Büyükekşi’nin çalıştığı şu kısacık dönemde üçüncü merkez hakem kurulu da gitmek üzere.

“Mehmet Büyükekşi, Merkez Hakem Kurulu Başkanı olmayı bırakmalı”

“22 tane var hakemi alacağız diyor Sayın Sabri Çelik, bir anda 12’ye düşüyor. Kim düşürüyor bunu. MHK Başkanının üstündeki kurum kim Türkiye Futbol Federasyonu ve başkanı. Müdahil oluyor çünkü. Hakemler TFF Başkanı ile sürekli iletişim halinde. Çünkü çözüm noktası olarak TFF Başkanını görüyor. Sayın Büyükekşi’de bundan hoşnut oluyor. Yapay zekayı MHK getirmiyor. Sayın Büyükekşi getiriyor. “Kuralına göre” programında MHK başkanları çıkacak “haftada bir program yapacağız” dedi. Program yok oldu. Eğitimde Pawel ile anlaştım. Ne kadar biliyorsunuz VAR hakemliğini. Net söylüyorum Mehmet Büyükekşi, ne kadar değiştirirseniz değiştirin önce Merkez Hakem Kurulu Başkanı olmayı bırakmalı. Büyükekşi hakemlerden elini ayağını çekmeli. Daha özgürleştirmeli ve ondan sonra sonuçlara bakmalı. Federasyon başkanı hakemlerin arkasında olduğunu göstermeli.”

8 Mart hakem operasyonunun 2023-2024 sezonuna yansıması

“Türkiye’de bir şey yapılıyor. Ama tam manasıyla altı dolmuyor. O gün 8 Mart’taki operasyona bütün Türkiye gibi ben de karşı çıkmıştım. Halen aynı yerdeyim. 8 Mart’taki operasyonun altını doldurmaları gerekirdi. Bu operasyonu neden yaptık? Hiçbirimizin bilgisi yok. İddia mı oynadı bu hakemler? Oynadılarsa suç duyurusunda bulunursunuz. Manipülasyon mu yaptılar? Bir maçla veya birkaç maçla ilgili telefon kayıtları mı var? Maç mı sattılar? Böyle bir duyumunuz mu var? Efendim mektup… Mektupluk ne var? İçeriğinde ne var? Hiçbir şey bilinmiyor. Ama dün itiraz edilenlere bugün ben hata yaptım deniyor. Türkiye maalesef böyle gidiyor konuların üzerine. Bir şeyler şeffaf, net olsun herkes eteğindeki taşı döksün.”

“O dönemin MHK Başkanı dediki bir dakika beklenmez. Altındaki nedenler nedir? Bir dakika bile beklenmez dediğimiz nedir? Ben onun için karşıyım. Ebetteki Türk hakemliğini çok başarılı görmüyorum. Ama bir hakemin başarısızlığı veya başarısı hakemin hakemliği bırakma sebebi olmamalı.”

Eski MHK Başkanı Serdar Tatlı’nın bıraktığı mektup

“Mektup yazılmış. Niye MHK’ye mektup yazılıyor. Diğer MHK Başkanı geliyor diyor ki “Siz bu hakemler hakkında karar almışsınız maç verilmiyor. Bunların herhangi bir şeyi var mı?” Yok”. Böyle olmamalı somut kanıtlarla ortaya koyup hakem gönderilmeli.”

“VAR Türkiye’de hiç oturmadı”

51 yaşındaki eski hakem, VAR ile hakemlerin hakemlik meleklerinin azaldığını vurguladı.

“VAR geldi bir türlü dünya oturtturamadı ama Türkiye’de hiç oturmadı. Onun içinde hakemlik günde güne kötü gidiyor. VAR geldikten sonra hata oranı binde bindir binde ikidir. Ofsaytla ilgili hatalar daha da azalmıştır. Ama bu azalırken de yardımcı hakemlerin melekeleri de daha azalmıştır. Yani VAR teknolojisi geldi zaman amaç şuydu; hakemler VAR’sız maç yönetecekmiş gibi yönetsinler ama ihtiyaç olduğu an VAR devreye girsin. Ama şimdi öyle bir hale geldi ki bu dünyada da hemen hemen bu böyle hakemler artık bir VAR’a bırakma alışkanlığı edindiler. Bu da hakemliğin yeteneğini öldürmeye başladı. Yani saha içerisinde bir güven duygusu oluşuyor “nasıl olsa görürler, nasıl olsa verirler” ama ondan sonrada öyle bir an geliyor ki bu sefer protokoller devreye giriyor. Bu sefer VAR hakemi diyor ki bu pozisyona girmemem lazım. Ve pozisyon ölüyor gidiyor. Onun için bu teknolojiden sonra hakem kalitesinin düştüğünü görüyoruz.”

“Hakemler futbolu bilmiyor”

“Hakemlerin futbolu bilme düzeyi azalıyor. Çünkü bir şey gelişti Türkiye’de dediler ki genç hakem. Genç hakemin futbol oynaması mümkün mü? Çok eskiden hakemliğe 30 yaşında başlanırdı. Hepsi amatör, profesyonel top oynamış insanlardan oluşuyordu. Şimdi hakemlik yaşı düştü 16’lara. 16 yaşındaki bir çocuk nasıl futbol oynasın. Futbolu bilmiyor buradan çıkıyor. Önce bilecek.”

“Türkiye’de hakemler güncellenen kuralları bile öğrenmekte güçlük çekiyor”

“Sürekli kurallar güncelleniyor. Maalesef Türkiye’de hakemler güncellenen kuralları bile öğrenmekte güçlük çekiyor. Bu kötü. Örneğin, Fenerbahçe-Atakaş Hatayspor maçındaki bir penaltı kararı verildi. Sonucunda yardımcı hakem bıraktı. VAR’daki üç tane hakem pozisyonu çözemediler. Pozisyon kural gereği ofsayt değil. Bu eğitimlerin verilmesi ve kuralında harfiyen öğretilmesi gerekir. Hakemler kuralları, bizlerden, vatandaşlardan, eski hakemlerden, gözlemcilerden, eski yorumculardan çok daha iyi bilmesi gerekirken hakemler, maalesef kuralları bilmiyorlar.”

“Hakemler verilen eğitimlerden rahatsız. Mutlu değiller”

“Hakemler verilen eğitimlerden rahatsız. Mutlu değiller. Merkez Hakem Kurulu ile içeride eğitim departmanı içerisinde tezatlıklar oluşuyor. Atamalardan hiç mutlu değiller. Çünkü benzer hatayı yapıyor hakem, gözlemci notu değişik. Benzer hatayı yapıyor hakem kendisi dört hafta ceza almışken, başka arkadaşı iki hafta ceza alıyor veya hiç almıyor. Şimdi bu birlikteliği sağlayamadığınız zaman yani adalet duygusunu içeride sağlayamadığını zaman bu sefer kendi içinizde sağlayamadığınız adaleti hakemler başka yerden adalet sağlamaya çalışıyorlar. İşte merkez hakem kurulu üyesini şikayet ediyorlar. Merkez Hakem Kurulu başkanına yakın bir isim vasıtasıyla torpil yaptırım kendine maç aldırmaya çalışıyorlar. Bunlar olmamalı. Benzer hatalara benzer cezalar verilmeli. Hakeme güven vermek lazım. Ödül-ceza sistemini iyi uygulamak lazım. Bunlar Türkiye’de yapılmıyor.”

“Garabet bir yapay zeka atamasıyla ligler devam edebilir mi?”

“Merkez Hakem Kurulu Başkanının eline yapay zeka dediğiniz bir atama şekli geldi. Ona soruyor kapalısın ben açamam. MHK Başkanı hakeme haklılığı olduğu konuda cezaya girse bile bunu değiştiremez mi? Bunu değiştirmeli. Hakem gözlemciye göre kötü maç yönetti. MHK’ya göre de iyi maç yönetti. Gözlemci notu giriyor bilgisayara sen maç alamıyorsun. Ben MHK başkanımım nasıl veremem. Böyle garabet bir yapay zeka atamasıyla ligler devam edebilir mi?”

“Yabancı hakem tek başına çözüm olmaz”

“Yabancı hakem tek başına çözüm olmaz. Çünkü yabancı hakem getirdiğiniz de zaten ayakta zor duran kulüplere ekstra bir yük daha yükleyeceksiniz. Çünkü onların maliyeti daha Fazla olacak. Getirmekte o kadar kolay iş de değil. Bütün maçlara getiremezsiniz. Yüzde yüz adaleti de sağlayamazsınız. Fenerbahçe-Galatasaray maçına getirdiniz. Küme düşme hattındaki düşme maçına da getirmediğiniz zaman da adalet sağlanır mı? Türkiye hakemliği yabancı hakemlerden az hakem değiller. İşte Avrupa’da görüyoruz Halil Umut Meler, Atilla Karaoğlan çok iyi gidiyorlar. Türk takımlarının Avrupa’daki maçlarındaki hakemleri de görüyoruz. En Bayern Münih-Galatasaray maçında bana göre ofsayt olan bir golle Galatasaray mağlup ayrıldı. Yarı otomatik teknoloji diyoruz gelmemiş. Sistem çalışmamış. Bundan dolayı orta hakem ve VAR hakemleri, yardımcı hakeme uymak zorundadır. Yardımcı hakem ofsayt çekmiş sistem çalışmamış ama gol verilmiş. Şimdi bu durum Türkiye’de ne kadar konuşuldu hiç konuşulmadı. Yerli hakemlere konuşma daha fazla.”

“150-200 VAR sertifikalı hakem var. Maçlar 14 hakem üstünden dönüyor”

“TFF 5-6 senedir VAR hakemliği projesi için çok ciddi yatırım yaptı. Alt ligdeki birçok hakem var sertifikası aldı. Bugün 14 VAR hakemine Türkiye’deki mahkum değil. 150-200 var sertifikası alan başarılı hakem çocuğumuz var. Hatta bunların bir kısmı hakemliği bıraktı gözlemcilik yapıyor. Neden, niye aldırdınız bu sertifikaları? VAR odasına bunları sokmuyorsunuz. İlk defa VAR hakemleri yıpranmaya başladı. Sürekli aynı isimler çıkmak zorunda kaldığı için. Masraf ettiniz, proje ürettiniz neden bu hakem grubuna eklem yapmıyorsunuz? Sayın Mehmet Büyükekşi’nin döneminde de bu çocuklar sertifika aldı. Diyorlarki “tecrübeleri yok”, tecrübeli olanları da görüyoruz Türkiye’de ne kadar VAR hakemliği yapabiliyor.”

“Online dersle hakem yetişmez”

“Bir hakem akademisi kuruyorsunuz online ders vermeye kalkıyorsunuz. Online dersle hakem yetişmez. Hakem akademisi kuruyorsunuz alt ligden çıkacak hakemleri bir üst lige çıkmasına merkez hakem kurulu karışmıyor. Böyle bir şey olamaz.”

Teknoloji hakemliği bitirir mi?

Bünyamin Gezer, VAR ve yarı ofsayt teknolojilerinin kullanılmaya başlandığı futbolda daha öte bir teknolojinin kullanılamayacağını belirtti.

“Futbol öyle bir spor dalı ki diğer spor dalları gibi yorumsuz değildir. Futbolda her zaman yoruma ihtiyaç vardır. Çünkü her temas hatta her itme çekme faul değildir. Çünkü futbol öyle bir oyunki yapmış olduğunu elle, ayakla temas, itme çekme gibi durumları robot, teknoloji her zaman doğru olarak çözemez. Yoruma muhtaçtır. Futbol hakemliği de öyle yoruma muhtaç hakemlik yaptırıyor. Onun için daha ötesinde teknolojinin bundan daha ileriye gitmesi bence çok zor, mümkün değil. Çünkü teknoloji oyuncunun temas anındaki kendini yere atıp atmadığını ölçemez.”

Bünyamin Gezer kimdir?