Halk arasında “deniz eriştesi” olarak da bilinen Posidonia oceanica, Türkiye’de bulunan 5 deniz çayırı türünden en yaygın olanıyken, özellikle Akdeniz ekosisteminde ve Marmara’da görülen Cymodocea nodosa diğer bir yaygın tür olarak biliniyor.
Bunun dışında Zostera marina, Zostera noltei ve Süveyş kanalı aracılığıyla Doğu Akdeniz’e, oradan da Türkiye’nin Akdeniz kıyılarından Kuzey Ege’ye doğru yayılışını sürdüren Halophila stipulacea deniz çayırları Türkiye denizlerinde varlığını sürdürüyor.
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı ve deniz biyoloğu Prof. Dr. Ergün Taşkın, küresel ısınma ve iklim değişikliğiyle mücadelede en önemli biyolojik unsurlardan biri olarak nitelendirdiği deniz çayırlarının kimi canlılar için yuvalama, kimileri için de saklanma ve beslenme alanı olduğunu söyledi.
Deniz çayırlarının dünyaya en önemli katkılarının karbon tutma kapasiteleri olduğunu belirten Taşkın, tuttukları karbonu dokularında, yapraklarında, köklerinde ya da kumun içinde hapsettiklerini ve bu karbondioksiti bünyelerindeki klorofil sayesinde oksijene çevirdiklerini anlattı.
Taşkın, “Tüm bu nedenlerden dolayı deniz çayırlarının korunması gerekiyor. Ne kadar çok alanı kaplarsa sağladığı biyoçeşitlilik, küresel ısınmayla mücadelede, zemini tutma durumu ve kıyı yapısını koruma açısından önemli canlılar durumuna geliyorlar.” dedi.
“Türkiye’deki deniz çayırları 1145 deniz canlısı türüne ev sahipliği yapıyor”
Türkiye’de 95 bin 500 hektar deniz çayırı alanı bulunduğunu, taramaların tamamlanmasıyla bu alanın 120-130 bin hektarı bulabileceği yönünde tahminleri olduğunu aktaran Taşkın, Türkiye’deki deniz çayırlarının 1145 deniz canlısı türüne ev sahipliği yaptığından bahsetti.
Taşkın, deniz çayırlarının denizlere göre dağılımı hakkında şu bilgileri paylaştı:
“66 bin hektarı Ege Denizi kıyılarında ve bunun da 46 bin 500 hektarı Kuzey Ege’de, 19 bin 500 hektarı Güney Ege kıyılarında bulunuyor. Ayrıca yine Marmara Denizi’nde yapılan literatür taraması sonucunda 26 bin 500 hektarlık bir Posidonia oceanica varlığı, Akdeniz’de ise 2 bin 950 hektarlık bir alanda deniz çayırı mevcut.”
Türkiye’de ilk kez deniz çayırlarının karbon tutma kapasitesini hesapladıklarını bildiren Taşkın, “Buna göre Türkiye’deki deniz çayırlarının yıllık 150 bin ton karbon tutma kapasitesi bulunuyor. Bu da yaklaşık 6 milyon ağacın bir yılda tuttuğu karbona tekabül ediyor.” diye konuştu.
Taşkın, Ege Denizi’ndeki deniz çayırlarının 104 bin 312 ton, Marmara Denizi’ndekilerin 41 bin 928 ton, Akdeniz’dekilerin ise 4654 ton karbon tutma kapasitesi bulunduğunu kaydetti.
“Küresel ısınmadan, insan faaliyetlerinden ve yüksek tuzluluktan etkileniyorlar”
Son 10 yılda deniz çayırlarının derinlerden daha sığ, daha kıyısal alanlara çekildiğini gözlemlediklerini bildiren Taşkın, bunun başlıca nedenlerinin deşarj sularının iyi arıtılmadan denize bırakılması nedeniyle oluşan kirlilik ve aşırı avcılık ile turistik faaliyetler olduğunu vurguladı.
Taşkın, deniz çayırlarının varlığını tehdit eden diğer unsurları şöyle sıraladı:
“Artık kıyılarımızda yaz döneminde 30 dereceleri bulan, hatta 30 derecelerin üzerine çıkabilen bir su sıcaklığı mevcut. Deniz çayırları hem küresel ısınmadan hem insan faaliyetlerinden hem de yüksek tuzluluktan etkileniyor. Bu nedenle Doğu Akdeniz’den çok artık Kuzey Ege’de varlıklarını daha sabit tutmuş durumdalar. Yoksa biz yaptığımız çalışmalarda örneğin alt sınır derinliğini 30 metre belirlediğimiz bir çayırın 35 metrelerde kumun altında köklerini bulabiliyoruz. Yani birçok yerde çekilmiş. Çayırın çekilmeye başlamasında hem insan faaliyetlerinin hem de küresel ısınmanın etkili olduğunu söyleyebilirim.”
Türkiye’deki deniz çayırlarının yayılışı, barındırdığı türler, izleme ve gözlemleme çalışmaları hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmak isteyenler için kısa bir süre önce “Deniz Çayırları: Yayılışı, İzlenmesi, Korunması ve Restorasyonu” adlı bir kitap yayımladıklarına değinen Taşkın, kitapta Türkiye’deki deniz çayırlarının karbon tutma kapasitesinden, su altında deniz çayırlarını fotoğraflama tekniklerine kadar pek çok farklı konuya yer verdiklerini belirtti.
Kaynak : TRT
