Ukrayna’nın madenleri, savaşın gölgesinde küresel bir çekişmenin odağında. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, ABD ile yapılacak olan ilk mineral anlaşmasının başarısının, Başkan Donald Trump’a bağlı olduğunu belirtti. Anlaşmanın, Ukrayna’ya kalıcı ve adil bir barış sağlanması adına güvenlik garantileri sunma potansiyeline sahip olduğunu vurgulayan Zelenski, bu anlaşmanın daha geniş kapsamlı bir çerçeve oluşturduğunu ifade etti. Ancak, Ukrayna Başbakanı Denys Shmyhal’ın önceki açıklamalarına göre, imzalar ancak güvenlik garantileri sağlanırsa atılacak.
Ukrayna, Avrupa’nın en büyük nadir toprak elementi rezervlerine sahip ülkelerinden biri olarak, sahip olduğu madenlerle küresel güçlerin ilgisini çekiyor. Lityum, uranyum, titanyum ve nikel gibi kritik metaller, enerji ve teknoloji sektörleri için hayati önem taşıyor. Savaşın getirdiği belirsizlik, bu kaynakların büyük bir kısmının Rusya’nın kontrolü altında kalmasına yol açmış olsa da Zelenski’nin açıklamaları, Ukrayna’nın bu kaynaklardan faydalanma umudunu taze tutuyor.
Zelenski’nin ABD ile yapılacak anlaşmaların yalnızca bakanlar düzeyinde imzalanıp, mecliste onay gerektirmeyeceğini belirtmesi, sürecin hızla ilerleyeceğini de gösteriyor.
Peki, Ukrayna’nın sahip olduğu bu değerli madenler neden bu kadar önemli? ABD bu kaynaklarla neyi amaçlıyor? Ukrayna için ekonomik ve siyasi sonuçları ne olacak? Dr. Celal Erbay ile bu konuyu derinlemesine inceledik.
Ukrayna’nın sahip olduğu değerli madenler neden önemli?
Ukrayna, Avrupa’nın en büyük nadir toprak elementi rezervlerine sahip ülkelerinden biri. Uranyum, demir, manganez, nikel, titanyum ve lityum gibi kritik metaller, enerji ve teknoloji sektörleri için hayati önem taşıyor.
Dr. Celal Erbay’a göre, bu minerallerin kullanım alanları son derece geniş. Lityum, elektrikli araç bataryaları ve cep telefonları için kritik bir bileşen olarak öne çıkarken, uranyum ise nükleer santraller için stratejik bir kaynak konumunda. Savunma sanayisinden yenilenebilir enerjiye kadar birçok sektörde kullanılan bu metaller, küresel güçlerin ilgisini çekiyor. Ancak Ukrayna’daki bu kaynakların büyük bir kısmı şu anda Rus güçlerinin kontrolü altında. Savaş öncesinde Avrupa’nın en büyük metal ve mineral tedarikçilerinden biri olan ülke, işgalin ardından bu potansiyelini büyük ölçüde kaybetmiş durumda.
Madenlerin ekonomik faydaları neler?
Ukrayna’nın toplam maden rezervlerinin yaklaşık 110 milyar ton olduğu ve değerinin 26 trilyon doları aştığı tahmin ediliyor. Ancak savaş nedeniyle bu kaynaklardan tam anlamıyla faydalanmak mümkün değil. Özellikle Rusya’nın işgal ettiği bölgelerde bulunan maden yatakları, Ukrayna’nın toplam rezervlerinin büyük bir kısmını oluşturuyor. Bu durum, ülkenin ekonomik bağımsızlığı açısından ciddi bir risk teşkil ediyor.
Dr. Erbay, savaş öncesinde Ukrayna’nın Avrupa’ya büyük miktarda çelik, demir cevheri ve lityum ihraç ettiğini, ancak savaş ve tedarik zincirlerindeki aksaklıkların bu ihracatı ciddi şekilde sekteye uğrattığını belirtiyor. Buna rağmen, savaş sonrası dönemde Ukrayna’nın bu doğal kaynaklarını yeniden kullanıma açarak güçlü bir ekonomik toparlanma sürecine girebileceğini ifade ediyor. Uluslararası yatırımlarla birlikte, madenlerden elde edilecek gelirlerin Ukrayna’nın altyapısının yeniden inşasında önemli bir kaynak oluşturabileceğine dikkat çekiyor.
Madenlerin kullanımı Ukrayna’ya mı ait?
Ukrayna’daki madenlerin büyük çoğunluğu devletin kontrolünde, ancak özel sektör de madencilik faaliyetlerine katılıyor. Son yıllarda yabancı şirketler, bu kaynaklara yatırım yapmak için çeşitli anlaşmalar yapmıştı, ancak savaş nedeniyle bu projeler askıya alınmış durumda. Savaş sonrası yapılacak barış anlaşmaları, bu madenlerin kontrolünün kimde olacağını belirleyen en kritik konulardan biri olacak.
Dr. Erbay, Ukrayna’nın dikkatli bir denge politikası izlemesi gerektiğini vurguluyor. Ülkenin doğal kaynakları, ekonomik kalkınma açısından büyük bir potansiyele sahip olsa da, uluslararası ortaklarla yapılacak anlaşmaların içeriğinin büyük önem taşıdığını belirtiyor. Yanlış yönetilen süreçlerin, Ukrayna’nın bu zenginliklerden yeterince faydalanamamasına yol açabileceğini ifade ediyor. ABD ve Avrupa, Ukrayna’daki lityum ve nadir toprak elementlerine erişim sağlamak için çeşitli anlaşmalar yapmayı planlarken, Ukrayna’nın ekonomik çıkarlarını göz ardı etmeden bu iş birliklerini yürütmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Birleşik Krallık’la da anlaşma imzalanmıştı
Öte yandan, Birleşik Krallık ve Ukrayna arasında da geçen ay 100 yıllık bir ortaklık anlaşması imzalanmıştı. Anlaşma, savunma, enerji ve ekonomik iş birliği gibi birçok alanı kapsarken, özellikle Ukrayna’nın yeniden inşasında Birleşik Krallık’ın rolünü güçlendirmeyi hedefliyor.
Dr. Celal Erbay, bu anlaşmanın 100 yıl gibi uzun bir süre tercih edilmesinin ardında, Birleşik Krallık’ın Ukrayna’nın yer altı kaynaklarına dair gelecekteki çıkarlarını güvence altına almak istemesi yattığını söylüyor. Bu kadar uzun vadeli bir anlaşma, Ukrayna’nın doğal kaynaklarının nasıl değerlendirileceğine dair önemli ipuçları sunuyor. Özellikle yeşil enerji dönüşümü için kritik olan lityum, titanyum ve nadir toprak elementleri, anlaşmanın temel motivasyonlarından biri olabilir.
Erbay, ABD’nin Ukrayna’nın kaynaklarına yönelik ilgisinin yanında Birleşik Krallık’ın da bu kaynaklar üzerinde stratejik avantaj elde etmeye çalıştığının söylenebileceğini ekliyor.
ABD’nin istediği anlaşma Ukrayna’yı nasıl etkileyecek?
ABD, Ukrayna’nın sahip olduğu stratejik madenlere büyük ilgi gösteriyor. Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham’ın Ukrayna ziyareti sırasında yaptığı açıklamalar, Washington’un bu konuda nasıl bir strateji izlediğini ortaya koyuyor. ABD, özellikle titanyum ve lityumu kendi endüstrileri için güvence altına almak istiyor.
Dr. Erbay, Ukrayna’nın bu süreçte dikkatli olması gerektiğini belirtiyor. Yapılacak anlaşmaların ülkeye ekonomik katkı sağlamasının muhtemel olduğunu, ancak eğer doğru koşullar sağlanmazsa, Ukrayna’nın kendi doğal zenginliklerinden yeterince faydalanamayabileceğini söylüyor. Bu tür anlaşmaların getireceği ekonomik faydaların yanı sıra, ülkeyi belirli bir bağımlılık içine sokabileceği uyarısında bulunuyor.
Grönland’ın ardından Ukrayna’daki madenler de gündemde
ABD Başkanı Donald Trump, daha önce 2019 yılında olduğu gibi ikinci kez geldiği Başkanlık koltuğunda da Danimarka’dan Grönland’ı satın almak istemişti. Bunun nedeni, Grönland’ın büyük miktarda nadir toprak elementi, altın, lityum ve kobalt gibi minerallere sahip olmasıydı. Bu durum, büyük güçlerin kritik minerallere erişim sağlama yarışında ne kadar ileri gidebileceğini gösteren bir örnek olarak değerlendirilebilir.
Dr. Erbay, Ukrayna’nın da benzer bir durumda olduğunu ifade ediyor. Ülkenin küresel madencilik sektöründe büyük bir potansiyele sahip olduğunu ve bu nedenle büyük güçlerin ilgi odağı haline geldiğini belirtiyor. ABD, Çin ve Rusya’nın enerji ve teknoloji alanındaki bağımlılıklarını azaltmak için Ukrayna’nın kaynaklarına erişmek istemesinin, Ukrayna için dikkatli bir politika yönetimini zorunlu kıldığını vurguluyor. Ülkenin yeraltı zenginliklerinin, savaşın yarattığı belirsizlik nedeniyle daha da kritik hale geldiğini ve bu yüzden Ukrayna’nın doğal kaynaklarını nasıl yöneteceğinin, gelecekteki ekonomik ve siyasi bağımsızlığı açısından belirleyici olacağını söylüyor.
Sürecin doğru yönetilmesi önemli
Ukrayna’nın sahip olduğu kritik madenler, yalnızca ülkenin ekonomik geleceği için değil, küresel enerji ve teknoloji dengeleri açısından da büyük önem taşıyor. Rusya, işgal ettiği bölgelerde bu kaynakları kontrol altına alarak Ukrayna’nın ekonomik gücünü zayıflatmayı hedefliyor. Öte yandan ABD ve Avrupa da Ukrayna’nın madenlerine büyük ilgi gösteriyor.
Dr. Erbay, Ukrayna’nın yapacağı hamlelerin, gelecekteki ekonomik bağımsızlığı açısından belirleyici olacağını belirtiyor. Eğer doğru adımlar atılırsa, bu madenlerin Ukrayna’nın yeniden inşası için güçlü bir finansal kaynak oluşturabileceğini, ancak yanlış yönetilen anlaşmaların, ülkenin bu zenginliklerden yeterince faydalanamamasına neden olabileceğini ifade ediyor. Ukrayna’nın doğal kaynaklarını ulusal çıkarlarını ön planda tutarak ve dengeli iş birlikleri kurarak yönetmesi gerektiğini vurguluyor.
